Het sekreet

Ik kreeg een grappig woordenboekje in handen (ja, van de rommelmarkt): Vreemde-woordenboek, bevattende de vertaling en verklaring van ruim 15000 vreemde woorden, uitdrukkingen en aanhalingen. Het is een boekje uit 1921, bijna honderd jaar oud dus.

 Toen ik als mulo-leerling een Engels, Frans of Duits woordenboek kreeg, keek ik altijd eerst of er 'vieze'  woorden  in stonden. Met 'vieze' woorden bedoel ik woorden die nog taboe waren: de benaming voor de geslachtsdelen en alles wat te maken had met je behoefte doen en seks. Hoe gefrustreerd moet je zijn om dat als eerste op te gaan zoeken. En als er dan wel iets in die geest instond was het gniffelen geblazen.
Ik ging dus nu ook maar op zoek naar 'vieze' woorden.

Er is de eeuwige vraag: zeg je toilet of zeg je wc? Hoe dacht men er 100 jaar geleden over?

• toilet: kapsel, sieraad opschik
• wc: (men schreef het nog als W.C.): watercloset, privaat met waterspoeling
• closet: omsluiting; kabinet, bestekamer
• privaat: sekreet, bestekamer

 Het lemma sekreet staat er dan weer niet in. Het lijkt me anders een duidelijk vreemd woord. (secretum is Latijn voor geheim, secretum is ook een uitscheidingsproduct).

In mijn jonge jaren zei men vaak plee. Maar dat woord mochten wij thuis niet gebruiken. Het was schuttingtaal.  Ook dat woord staat niet in mijn boekje. Toch ook weer een woord van niet-Nederlandse herkomst. Zie hier.
Raar vind ik de omschrijving bestekamer.

Vreemd dat al die woorden van buitenlandse afkomst zijn en dat er geen Nederlandse woorden voor zijn. Ik bedoel, je ontlasten is toch iets van alle tijden. In mijn jeugd hoorde ik nog wel eens het woord waterplaats. Het lijkt me geen plaats om de grote boodschap te doen. Maar toentertijd werd er buiten het gezin niet openlijk gesproken over de wc. Dat was taboe. Als je ergens anders dan thuis naar de wc moest, keek je eerst in de gang of je het zelf kon vinden en anders zei je stilletjes tegen de gastvrouw dat je nodig moest en waar je dan moest zijn.

Ook maar even gekeken in het van Dale Groot Woordenboek Hedendaags Nederlands.

• plee: (inf.) toilet
• toilet: ruimte waar men zijn behoefte kan doen, synoniem: bestekamer, closet, doos, een zekere plaats, gemak. het kleinste kamertje, kakdoos, nummer honderd, plee , poepdoos, retirade, schijthuis, secreet, wc, maar ook: kleding waarin een vrouw zich bij een bepaalde gelegenheid vertoont.
• toilet maken: zich netjes kleden, kappen en opmaken
• waterplaats: plaats waar men kan urineren
• wc: toilet
• privaat: (arch.) toilet

Van Dale heeft dus een voorkeur voor het woord toilet. Hoe men van de betekenis kapsel naar wc is gekomen, is hier te lezen. Daar valt ook te lezen waarom kakhuisje een netter woord was dan schijthuisje.

We vinden in de van Dale (van met kleine letter!) wel oorspronkelijke Nederlandse woorden voor wc. Vroeger mocht men dus wel het beestje bij de naam noemen maar later moet er een eufemisme voor in de plaats komen, en is dat eufemisme weer te gewoon geworden, dan moet er een nieuw eufemisme komen. Gelukkig gaan we nog niet zover als de Engelsen met hun lavatory (Latijn: lavatorium: wasplaats) of de Amerikanen met hun preutse bathroom.

Tegenwoordig wil graag iedere vrouw (ik ook) een inloopkamer, een ruimte waar al je kleding, accessoires, schoenen e.d. overzichtelijk hangen en liggen. Men noemt het dan op zijn Engels walk-in closet, afgekort is het dus ook wc.

Tot 1965 waren wij thuis nog niet aangesloten op de riolering. We hadden dus nog een ouderwetse poepdoos. Een gat in de vloer met een houten beschot eroverheen. De uitwerpselen gingen via een buis naar de beerput. Daar ging elke herfst een grote hoeveelheid bladeren overheen en het volgend voorjaar was het weer mest voor de tuin. Later kregen wij een heuse wc, een poepdoos met waterspoeling.
Ooit was ik op een boerderij in Noorwegen te gast. Daar had men geen wc in huis maar wel een poepdoos in de stal. Om daar te komen moest je buitenom, dag of nacht, zomer of winter. Maar het bijzondere van die poepdoos was dat er twee gaten in zaten, kon je gezellig samen kletsend je behoefte doen.

Hoe je het ook noemt, iedereen weet wat je er gaat doen. . Ik hou het maar bij sekreet (moderne spelling: secreet).